Adres Parafii:
pl. Kościelny 4, 58-300 Wałbrzych
Kościół Zbawiciela w Wałbrzychu
tel.: ( +48 74 ) 842 32 13
faks: ( +48 74 ) 842 29 69
e-mail: walbrzych@luteranie.pl
www: http://www.walbrzych.luteranie.pl/
konto bankowe: BANK PEKAO S.A. o/ Wałbrzych
Nr: PL 63 1240 1952 1111 0010 3326 2867
Kod Swift: PKOPPLPW
Kontakt:
Kancelaria parafialna
Czynna:
- od poniedziałku do czwartku w godz. 10:00 – 13:00
- w niedziele bezpośrednio po nabożeństwie
Duszpasterz Parafii: ks. Waldemar Szczugieł, proboszcz (ord. 30.09.1984) e-mail: wszczugiel@luteranie.pl
Kurator Parafii:
Katarzyna Bruzi
Kościół parafialny:
Kościół Zbawiciela w Wałbrzychu
Adres: pl. Kościelny 4A, 58-300 Wałbrzych
Nabożeństwa niedzielne:
- w Wałbrzychu ( Plac Kościelny 4A ) w każdą niedzielę o godz. 10:30 (Wigilia 16:00, Wielki Piątek 17:00; nabożeństwa tygodniowe 17:00). W okresie jesienno-zimowym w kaplicy w budynku parafialnym Pl. Kościelny 4 – (wejście od ul. 1 Maja)
- w Kamiennej Górze – nabożeństwa czasowo zawieszone
- w Nowej Rudzie ( ul. Kolejowa 12 ) w 1. 3. i 5. niedzielę o godz. 8:00
Kaplica ewangelicka w Nowej Rudzie
Nabożeństwa tygodniowe:
Adwentowe, pasyjne i inne świąteczne i okolicznościowe nabożeństwa wg ustalonego w Parafii porządku.
Organista Kościoła Zbawiciela:
Maciej Skrzypczyk
Lekcje religii:
- Szkółka niedzielna – czasowo zawieszona
- Lekcja religii ( nauczanie kościelne) w Wałbrzychu we wtorki i czwartki
Godzina Biblijna:
- w Wałbrzychu w każdy czwartek o godz 17:00, gdy nie ma nabożeństw tygodniowych i poza okresem wakacji
Spotkania z osobami zainteresowanymi kościołem ewangelickim:
Zgodnie z bieżącymi ustaleniami. Należy skontaktować się z duszpasterzem Parafii.
Inne działania Parafii:
- Stacja Socjalna prowadzona wspólnie z rycerskim zakonem Joannitów
Adres Stacji Socjalnej:
58-300 Wałbrzych, pl. Kościelny 4 ( wejście od ul. 1 Maja )
Kontakt ze Stacją Socjalną:
tel.: ( +48 74 ) 846 14 37 faks: ( +48 74 ) 842 29 69 e-mail: walbrzych@luteranie.pl
Godziny otwarcia Stacji Socjalnej:
Stacja Socjalna czynna w godz. 8:00 – 10:00 i od 15:00 – 16:00 czasowo tylko dwa razy w tygodniu
Wizyty domowe w godz. 10:00 – 15:00
Stacja Socjalna udziela pomocy wszystkim potrzebującym.
Kierownik Stacji Socjalnej:
pielęgniarka dyplomowana Monika Karpińska
zakres udzielanej przez Stację Socjalną pomocy >> więcej
- Zwiedzanie kościoła: w godzinach pracy kancelarii lub po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym
Księgi parafialne prowadzone są od roku 1592.
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wałbrzychu posiada komplety ksiąg metrykalnych z następujących parafii: Wałbrzych, Boguszów, Szczawienko, Poniatów, Mieroszów, Walim, Unisław Śląski, Jedlina Zdrój, Sobięcin, Stary Zdrój, Podgórze, Piaskowa Góra, Dziećmorowice, Kuźnice Świdnickie, Biały Kamień.
Historia Parafii Ewangelickiej w Wałbrzychu
Wałbrzych malowniczo rozciąga się nad rzeką Pełcznicą na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Pogórza Wałbrzyskiego, obecnie na obszarze 85 km2 w małej kotlinie otoczonej wzgórzami i górami. Pierwsza wzmiaka pochodzi z 1305 r. (z dokumentu, o wysokości świadczeń na rzecz biskupstwa wrocławskiego), a prawa miejskie uzyskał w latach 1400÷1426. Reformacja dotarła tu stosunkowo szybko. Pierwsze nabożeństwa w duchu „Nowej Nauki” odprawiano w okolicach Wałbrzycha już w roku 1525, gdy okoliczne tereny należały do rodu Czetryców.
Jednak sam Wałbrzych z przystąpieniem do Reformacji wstrzymał się do 1546 r., wtedy luteranie zdobyli przewagę i przejęli miejscowy kościół parafialny z 1440 r. Ponieważ miasto leżało w granicach księstwa świdnickiego, sytuacja ewangelików odwróciła się po wojnie trzydziestoletniej. Kościoły służące do tej pory protestantom zostały „zredukowane” (1654 r.), a bezwzględnie prowadzona rekatolizacja zmusiła ewangelików do przejścia do podziemia. Podobnie jak w Karkonoszach, Górach Orlickich i Kaczawskich (słabo wtedy zasiedlone góry ułatwiały odbywanie tajemnych spotkań) wykorzystywano górskie ustronia (np. polanę na wzniesieniu Niedźwiadki).
Szczęśliwie Świdnica nie była zbyt odległa (23 km) i już od 1657 r. luteranie mogli korzystać z tamtejszego Kościoła Pokoju, a od 1720 r. również z kościoła Łaski w Kamiennej Górze.
W 1741 r. po zajęciu Śląska przez protestanckie Prusy wprowadzono wolność wyznania, lecz z zastrzeżeniem że nie mogą zostać naruszone uprawnienia i dochody proboszczów katolickich. Na pełne równouprawnienie wszystkich wyznań należało jeszcze poczekać. Mimo to, już rok później wałbrzyscy luteranie mieli już własny dom modlitwy. Jak większość tego typu obiektów budowana na Śląsku w I połowie lat 40. XVIII w. była to budowla konstrukcji szachulcowej założona na planie prostokąta, nakryta dachem mansardowym z sygnaturką. Wkrótce (1744÷46) świątynię wyposażono w organy. W 1754 r. dostawiono plebanię.
Mimo iż świątynia posiadała około 1000 miejsc siedzących, szybko okazała się zbyt mała dla rozwijającego się ewangelickiego zboru. Dlatego za pastora Gottfrieda Bretha dnia 8.08.1785 położono kamień węgielny pod nowy kościół budowany według planów urodzonego w Kamiennej Górze Carla Gottharda Langhansa, jednego z najwybitniejszych twórców w stylu neoklasycznym. Wg projektu tego samego twórcy wielu śląskich rezydencji, pruskich teatrów, a później Bramy Brandenburskiej w Berlinie miesiąc wcześniej rozpoczęto budowę kościoła ewangelickiego w Sycowie.
Podobnie jak kościół zamkowy w Sycowie również świątynia wałbrzyska wyrasta z modelu barokowego kościoła protestanckiego z terenu Turyngii i Saksonii. W obu Langhans zastosował prosty, trójczłonowy układ brył: korpus nawowy przykryty dachem wielospadowym z wyraźnie wyodrębnioną wieżą oraz niską przybudówką mieszczącą zakrystię. Jednak te składniki budowli, zgodnie z duchem klasycystycznym, wyodrębnił i zestawił w kontrastowy sposób. W obu kościołach główne wejście, nawiązując do francuskiego neoklasycyzmu, ma formę wgłębnego portyku w antach zwieńczonego trójkątnym naczółkiem wspartym na tryglifach.
Kościół wałbrzyski należy do najwybitniejszych dzieł architektury klasycystycznej na Śląsku. Usytuowany już w centrum miasta kościół Zbawiciela został poświęcony 24.11.1788 r. i do dzisiaj nieprzerwanie służy ewangelikom. W ramach prac restauracyjnych przeprowadzonych w latach 1862÷1865 przebudowano również wieżę (pierwotna wzniesiona była na planie koła).
Jest to murowana i tynkowana, założona na prostokącie budowla centralna nakryta czterospadowym, ceramicznym dachem z powiekami. Na osi od wschodu prostokątna zakrystia, od zachodu kwadratowa kruchta z wznoszącą się nad nią wieżą. Obecnie z portyku wyrasta wieża założona na planie kwadratu (pierwotnie koła), na ostatniej kondygnacji przechodzącą w ośmiokąt, zwieńczona czterema wieżyczkami pomiędzy którymi kwadratowe tarcze zegarowe i wysokim, murowanym z cegły ostrosłupowym hełmem. Naroża korpusu i wieży wzmocnione boniowanymi lizenami. Elewacje boczne 7-osiowe z 3-osiowymi ryzalitami zwieńczonymi, jak portal główny, trójkątnymi naczółkami. W ryzalitach znajdują się wejścia boczne, nad którymi naczółki zamknięte odcinkiem łuku. Wnętrze oświetlają 2 kondygnacje okien w opaskach w tynku: dolne kwadratowe; górne, wysokie, zamknięte łukiem pełnym. Nad oknami bocznymi górnego rzędu trójkątne naczółki, nad środkowym zamknięte odcinkiem łuku.
Skromne, wręcz surowe wnętrze w którym dominuje biel z delikatnym złoceniem detali architektonicznych zbliżone jest realizacją kościoła kaznodziejskiego zbliżoną do kalwińskich domów modlitw, w których cała uwaga zgromadzonych wiernych powinna być skupiona na umieszczonej na wprost od wejścia ołtarzo-ambonie i modlitwie. Prostokątne, salowe wnętrze nawiązuje do Kościoła Dworskiego (ob. Opatrzności Bożej) we Wrocławiu. Wypełniają go trzy kondygnacje eliptycznych empor (w kościołach sycowskim i dzierżoniowskim tylko dwie) wspartych na filarach o przekroju prostokąta i wykreślających owalną nawę. Na II emporze wspiera się 16 kolumn jońskich podtrzymujących pozorną kopułę. Głównymi elementami wyposażenia są: ołtarzo-ambona z czasu budowy kościoła, organy (wykonane w latach 1744÷1746 dla domu modlitwy, przeniesione w 1788, obecnie z instrumentem firmy „Schlag & Söhne” z 1913 r.). Jako ciekawostkę podaje się, że konsultantem muzycznym przy budowie organów był laureat Nagrody Nobla, Albert Schweitzer.
Bardziej szczegółowy opis organów można znaleźć na stronie polsko-niemieckiego Stowarzyszenia na Rzecz Badań i Utrzymania Śląskich Organów (VEESO – Verein zur Erforschung und Erhaltung schlesischer Orgeln e.V.). Całości dopełnia XIX – wieczna chrzcielnica oraz trzy XVIII – wieczne i dwa XIX – wieczne szklane żyrandole.
Podczas prowadzonego w 2000 roku remontu wieży kościoła w kuli umieszczonej pod krzyżem wieńczącym jej szczyt znaleziono metalową puszkę. Zawierała ona cenne monety, medale, druki i dokumenty parafialne, które po skopiowaniu powróciły na swoje miejsce. Jedynie najstarszy dokument pochodzący z czasów erygowania parafii pozostawiono do gruntownej konserwacji.
KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W WAŁBRZYCHU
Wałbrzych przystąpił do Reformacji w roku 1546. Utrzymał się przy niej do 1654 roku. Prowadzona później bezwzględna rekatolicyzacja zmusiła luteran do przejścia do podziemia.
Doli ewangelików ulżył dopiero król pruski Fryderyk II, który po zajęciu Śląska w 1741 r., wprowadził równouprawnienie wszystkich wyznań. W 1742 r. wybudowano dom modlitwy.
Obecny kościół Zbawiciela poświęcono 24 listopada 1788 r. Służy on ewangelikom nieprzerwanie do dziś.
Datę 23 czerwca 1946 r. uważa się za początek dziejów polskiej parafii ewangelicko-augsburskiej w Wałbrzychu.
Kościół Zbawiciela – murowany, klasycystyczny, zbudowano w latach 1785-88 według planów Carla Gottharda LANGHANSA.
Jego prostokątne wnętrze wypełniają trzy kondygnacje empor. Imponujący krąg jońskich kolumn wspiera owalne sklepienie.
ORGANY W KOŚCIELE ZBAWICIELA W WAŁBRZYCHU
Pierwszy instrument dla wałbrzyskich ewangelików zbudował w latach 40-tych XVIII wieku Johann Niessling. Miał on 17 głosów i był przeznaczony do właśnie poświęconego Domu Modlitwy.
Barokowy prospekt tych organów został potem przeniesiony do obecnego kościoła Zbawiciela, a następnie powiększony podczas rozbudowy organów w roku 1870.
Dzisiejszy instrument zbudowany został w latach 1912 – 1913 przez firmę Schlag und Söhne ze Świdnicy jako Opus 924.
Ze swoimi 47 głosami jest jednym z największych zachowanych instrumentów tej firmy.
Projekt dyspozycji konsultowano z jednym z najpoważniejszych wówczas autorytetów w tej dziedzinie Albertem Schweitzerem.
Warto podkreślić, że oryginalna dyspozycja, która powstała w wyniku tych konsultacji, zachowała się w całości do dziś.
W latach 1995 – 1997 Zakład Organmistrzowski Antoniego Szydłowskiego z Wrocławia dokonał restauracji tego instrumentu.
DUCHOWNI DZIAŁAJĄCY W WAŁBRZYCHU OD CZASÓW REFORMACJI DO ROKU 1888
Jako duchowni działali w Wałbrzychu przed zbudowaniem domu modlitwy i utworzeniem parafii:
BALTHASAR TILESIUS od 1559
JOACHIM SARTORIUS od 1571
VALENTIN MATERN od 1581
MICHAEL FISCHER od 1583
JEREMIAS ULLMANN od 1603
MELCHIOR ULLMANN (jego syn) od 1629
ADAM RAUSSENDORF od 1643
Od czasu wybudowania domu modlitwy i związanym z tym utworzeniem parafii jako ewangeliccy duchowni działali:
NICOLAUS KELZ od 1742 – 1761
CHRISTIAN GOTTFRIED BRETH od 1762 – 1794
CHRISTIAN GOORFRIED GUDER od 1795 – 1818
JOHANN GOTTFRIED LANGE od 1818 – 1857
Począwszy od pastora LANGEGO czyli od roku 1847 kościół ma dwóch pastorów, wcześniej pomocą służyli rektorzy wygłaszając kazania podczas nabożeństw popołudniowych:
JOHANN GOTTFRIED LANGE, jako pastor prim. 1847 – 1857
MATHIAS HEIMANN, pastor sec. 1847 – 1859
MATHIAS HEIMANN jako pastor prim. 1858 – 1880
GEORG F.H. ANSORGE, jako pastor sec. 1859 – 1867
MATHIAS HEIMANN
PAUL SCHULZE 1867 – 1880
PAUL SCHULZE jako pastor prim. 1881 –
RICHARD SEIBT jako pastor sec. 1881 –